İtalyan diplomat Tommaso Catalani, 1843 yılında Sicilya Adası’nın Catania şehrinde doğdu. Catania Üniversitesi Hukuk Fakültesi profesörlerinden Giuseppe Catalano’nun oğludur. 1865 yılında İtalya Dışişleri Bakanlığı’nda göreve başladı. 1866 yılında İtalya’nın Lizbon elçiliğinde maiyet memuru olarak diplomatlık kariyerine ilk adımını attı. Ardından sırasıyla Madrid (1867), Atina (1868) ve İstanbul (1869) elçiliklerinde maiyet memuru olarak çalıştı. 1870 yılında İtalya’nın Londra elçiliği emrine atandı ve uzun yıllar burada görev yaptı. 1873-1889 yılları arasında Londra elçiliği sekreteri oldu. Bu sırada 1885-1886 ve 1888-1889 yılları arasında Londra elçiliği maslahatgüzarlığı görevini üstlendi.
Catalani, Londra’da görev yaptığı sırada 1850-1885 yılları arasında Osmanlı Devleti’nin Londra elçisi olan Kostaki Musurus Paşa (ö. 1891) ile tanıştı ve kendisiyle yakın ilişkiler kurdu. Bu yakın ilişkiler sonucunda 22 Nisan 1874 tarihinde Kostaki Musurus Paşa’nın kızı Cassandra Musurus (ö. 1935) ile evlendi. Bu evlilikten Giuseppe Constantin Catalani (ö. 1948) adlı bir oğlu oldu. Catalani ayrıca Londra’da bulunduğu sırada 1877 yılında Dell’İnsagnamento Primario in İnghilterra (İngiltere’de İlköğretim) adlı bir de kitap yayınladı.
Tommaso Catalani, İtalya’nın Londra elçiliği sekreteri ve maslahatgüzarı olarak görev yaptığı sırada 1889 yılında İtalya’nın Danimarka Krallığı nezdine Kopenhag elçiliği sekreteri olarak görevlendirildi. 1890 yılında ise Kopenhag elçisi olarak atandı. Kopenhag’da yaklaşık dört yıl İtalya elçisi olarak görev yaptı. 1894 yılında ise İtalya’nın Osmanlı Devleti nezdine İstanbul elçisi olarak atandı.
İtalya Kralı I. Umberto, Tommaso Catalani’nin İtalya’nın İstanbul elçiliğine atandığına dair olan itimatnameyi, 27 Haziran 1894 tarihinde imzaladı. Ancak Catalani’nin bir Osmanlı vatandaşı ile evli olması nedeniyle, o sırada Osmanlı Devleti’nin Londra elçisi olan Rüstem Paşa, bu atamaya şiddetli bir şekilde itiraz etti. Asıl adı Lucien Antoine Chimelli de Marini olan İtalyan asıllı Rüstem Paşa’nın bu itirazı, Osmanlı Dışişleri Bakanlığı tarafından da haklı bulundu. Bir Osmanlı vatandaşı ile evli bulunan Tommaso Catalani’nin tarafsızlığını koruyamacağını ve görevinde başarılı olamayacağını öne süren Osmanlı yetkilileri (atamaya itiraz edenler arasında Sadrazam Ahmed Cevad Paşa ile Padişah II. Abdülhamid de bulunuyordu), İtalya Dışişleri Bakanlığı’ndan başka bir elçi atanmasını istediler.
Fakat İtalya Başbakanı Francesco Crispi ile İtalya Dışişleri Bakanı Alberto Blanc bu atamada ısrar ettiler. Osmanlı yetkililerini itirazlarından vazgeçirmek için de Çanakkale Boğazı önlerine küçük bir İtalyan savaş filosu gönderdiler. İtalyan savaş gemileri Temmuz ayı sonlarında Beşike (Troy) Körfezi önlerinde küçük çaplı askeri manevralar yaptı ve Osmanlı kıyılarına doğru birkaç top atışı gerçekleştirdi.
Daha önce yapılan itirazlara hak veren Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid, durumun askeri çatışma aşamasına gelmesinden çekinerek fikrini değiştirdi ve Osmanlı Dışişleri Bakanlığı’na Tommaso Catalani’nin İtalya’nın yeni İstanbul elçisi olarak kabul edilmesi talimatını verdi. Gerginliğin sona ermesi üzerine Catalani Ağustos ayı başlarında İstanbul’a gelebildi ve 28 Ağustos 1894 günü II. Abdülhamid tarafından kabul edildi. Kabul sırasında Catalani biraz soğuk karşılandıysa da itimatnamesini Padişah’a sundu ve böylece elçilik görevine resmen başlamış oldu.
Osmanlı ile İtalya’yı neredeyse bir savaşın eşiğine getiren bu krizin ardından Tommaso Catalani, bu olaylar hiç yaşanmamış gibi sorunsuz bir elçilik görevi yürüttü. Hem Osmanlı ve hem de İtalya tarafı, yaşanan bu krizi bir daha gündeme getirmedi. Hatta bu sırada uluslar arası bir meseleye dönüşen Sason Olayları karşısında Almanya ve Avusturya-Macaristan imparatorlukları ile birlikte İtalya Krallığı’nın da Osmanlı Devleti’ni destekleyecek derecede tarafsız kalmasında İtalya elçisi Catalani’nin büyük katkıları oldu. Bu süreçte Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid, elçi Catalani’yi Osmani nişanı ve bir Osmanlı vatandaşı olan eşi Cassandra’yı ise Şefkat nişanı ile ödüllendirdi.
Fakat İtalya elçisi Tommaso Catalani, görevi başında iken 28 Temmuz 1895 tarihinde İstanbul’da Tarabya’daki elçilik konutunda birdenbire öldü. 30 Temmuz’da yapılan cenaze törenine, üst düzey Osmanlı bürokratları da katıldı. Tomasso Catalani’nin naaşı, İstanbul’da Büyükdere’de bulunan Santa Maria Kilisesi’nde düzenlenen törenin ardından Pangaltı’daki Katolik Mezarlığı’na defnedildi.
Tommaso Catalani’nin İtalya’nın İstanbul elçiliğine atandığına dair, İtalya Kralı I. Umberto’dan Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid’e gönderilen İtalyanca itimatname. (27 Haziran 1894)
Tommaso Catalani’nin İtalya’nın İstanbul elçiliğine atandığına dair, İtalya Kralı I. Umberto’dan Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid’e gönderilen İtalyanca itimatname. (27 Haziran 1894)
